Katedra Santa Maria del Fiore we Florencji - największa na świecie murowana kopuła

Obecna Katedra została zbudowana w miejscu stojącego tu w VII wieku kościoła Santa Reparata, którego pozostałości można zobaczyć w krypcie.

„Katedra Najświętszej Marii Panny Kwiatów” symbolizuje rosnące znaczenie Florencji i jest znacznie większa niż jej poprzedniczka. Został zaprojektowany jako największy kościół katolicki na świecie.

Budowa została rozpoczęta pod koniec XIII wieku przez Arnolfo di Cambio, zaś dominująca na zewnątrz kopuła została dodana w XV wieku według projektu Filippo Brunelleschi, co było jednym z najbardziej znaczących osiągnięć architektonicznych całego renesansu.

Po ponad 100 latach od rozpoczęcia budowy, miasto Florencja zarządziło konkurs na wykonanie kopuły. Kiedy Brunelleschi wziął udział w konkursie, jako jedyny wpadł na pomysł, który nie dotyczył drewna, co przyciągnęło uwagę sędziów. Takie rozwiązanie ocaliło ponad 400 drzew, a także nie wymagało tak dużej siły roboczej i czasu.

Brunelleschi był złotnikiem i nie miał wcześniejszego wykształcenia architektonicznego, co więcej, gdy się urodził, budowa katedry trwała już od 80 lat i nikt nie miał pomysłu na wykończenie dachu katedry. Znajomość kowalstwa oraz zmysł estetyki i praktyczności wykorzystał Brunelleschi do znalezienia rozwiązania i budowy arcydzieła, które zachwyca do dziś.

Wielkość kopuły oraz jej struktura są imponujące. Brunelleschiemu udało się stworzyć ogromną kopułę bez podpór dzięki pomysłowemu projektowi, który składał się z wewnętrznej skorupy wykonanej z cegieł o wzorze w jodełkę oraz poziomego kamiennego łańcucha, co zmniejszyło naprężenia i pozwoliło równomiernie rozłożyć ciężar.

Będąca trzecią z najwyższych katedr na świecie, budowla ma 153 metry długości, 90 metrów szerokości oraz 90 metrów wysokości do podstawy kopuły. Pierwszeństwo należy do Katedry św. Piotra w Rzymie, drugie miejsce zajmuje Katedra św. Pawła w Londynie. Szerokość naw katedry wynosi 38 metrów.

Ta największa na świecie murowana kopuła została zbudowana z ponad 4 milionów cegieł, ważących łącznie ponad 40 000 ton. Ma średnicę 45,5 metra oraz sięga wysokości 114,5 metra. Jej budowa trwała zaledwie 16 lat (1420-1436).

Budowla w rzeczywistości składa się z dwóch kopuł. Obecnie widoczne z zewnątrz są jedynie dachówki zewnętrznej skorupy. Pomiędzy nią a pomysłową konstrukcją znajdują się schody. Podczas pokonywania 436 stopni schodów można zobaczyć oryginalne układy cegieł i zobaczyć pierwotny wzór w jodełkę.

Zewnętrzna część bazyliki obłożona jest polichromowanymi marmurowymi panelami w różnych odcieniach zieleni i różu, graniczy z bielą i ma wyszukaną XIX-wieczną fasadę gotyckiego odrodzenia autorstwa Emilio De Fabrisa.

Trzynawowe wnętrze katedry jest mniej kolorowe i minimalistyczne w detale. Wyjątkiem jest namalowany w latach 1572-1579 fresk przedstawiający Sąd Ostateczny na wnętrzu kopuły, autorami są Giorgio Vasari i Frederico Zuccari.

Rzut bazyliki przypomina swoim kształtem plan krzyża łacińskiego, gdzie miejscu transeptu zajmuje ośmiokątne prezbiterium otoczone trzema apsydami w które wbudowano od wewnątrz pięć niewielkich apsyd.

Znajdujące się tu wspaniałe witraże zostały w większości wykonane w latach 1434-1455. Projektantami są znani artyści, m.in. Donatello, Andrea del Castagno i Paolo Uccello.

Słynne brązowe drzwi na Baptysterium, znane jako Bramy Raju, zostały wykonane przez zwycięzcę ogólnokrajowego konkursu w 1401 roku. Na wiele lat przed budową samej kopuły odbył się konkurs na dekorację wschodnich drzwi baptysterium. Każdy zawodnik dostał te same materiały i taką samą ilość brązu na wykonanie drzwi. Dwoma finalistami zostali młodzi 23-latkowie Fillippo Brunelleschi i Lorenzo Ghiberti, którzy byli zarówno przeszkolonymi metalowcami, jak i złotnikami. Upodobali sobie także tę samą scenę biblijną na front drzwi - scenę gdzie Abraham zabija syna. Ostatecznie wygrał klasyczny styl Ghibertiego. Po wielu latach Michał Anioł skomentował, że drzwi wyglądały jak bramy raju, tym samym nadając im tę nazwę.

Przylegająca do katedry dzwonnica, znana pod nazwą Campanile Giotta, ma 84,7 metra wysokości i około 15 metrów szerokości. Jest to najbardziej wymowne świadectwo czternastowiecznej florenckiej architektury gotyckiej. Budowę rozpoczął w 1334 roku Giotto, po jego śmierci prace kontynuował Andrea Pisano, zakończył zaś w 1359 roku Francesco Talenti, który stworzył duże okna na wyższych poziomach.

W 1578 roku zburzono nieukończoną elewację i dopiero po licznych konkursach, w 1871 roku wybrano projekt Emilia de Fabris. Ostateczne ukończenie budowy katedry nastąpiło dopiero po blisko 600 latach, kiedy to w roku 1887 ukończono prace nad fasadą.

Nazwa katedry Santa Maria del Fiore pochodzi od symbolu miasta Florencji, czyli lilii ("fiore" po włosku oznacza "kwiat").

Santa Maria del Fiore znajduje się w kompleksie katedralnym na Piazza del Duomo, który obejmuje także Baptysterium oraz Campanile Giotta. Cały kompleks został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.