Wielki Mur Chiński (Chiny) - 2400 kilometrowy wał obronny

Wielki Mur Chiński to monumentalna budowla, która od wieków budzi zachwyt i podziw ludzi na całym świecie. Jest to największa budowla wzniesiona kiedykolwiek przez człowieka, a jego historia, wymiary i funkcje są równie imponujące, co sama struktura. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu niezwykłemu dziełu, jego roli w historii Chin, technikom budowlanym oraz ciekawostkom, które z nim związane.

Historia i znaczenie Wielkiego Muru Chińskiego

Budowa Wielkiego Muru Chińskiego rozpoczęła się w III wieku p.n.e., za panowania pierwszego cesarza z dynastii Cin, Szy Huang-ti. Jego celem było stworzenie wału obronnego chroniącego Chiny przed najazdami koczowniczych plemion mongolskich oraz zabezpieczenie biegnącego w pobliżu Jedwabnego Szlaku. W rzeczywistości jednak, osobne odcinki muru były budowane już wcześniej przez poszczególne państewka feudalne, a dopiero za czasów Szy Huang-ti nastąpiło ich połączenie w jeden zespół obronny.

W okresie swojej świetności, Wielki Mur liczył ponad 7600 kilometrów długości, choć do dzisiejszych czasów zachowało się tylko około 2400 kilometrów. To wciąż imponująca odległość, porównywalna do dystansu między Londynem a Moskwą. Wraz z bocznymi odgałęzieniami, całość muru ma długość co najmniej 21000 kilometrów, co czyni go najdłuższą budowlą świata. Mur wznosi się na wysokości około 1000 metrów n.p.m., biegnąc grzbietami pasm górskich.

Tradycyjnie przyjmuje się, że Wielki Mur rozciągał się od Shanhaiguan nad Zatoką Liaotuńską (Morze Żółte) do Jiayuguan w górach Nan Shan. Znany również jako "Mur 10 000 Li" (co oznacza "nieskończoną długość" muru), jest zbiorczą nazwą systemów obronnych składających się z zapór naturalnych, sieci fortów i wież obserwacyjnych oraz murów obronnych.

Architektura i konstrukcja

Wielki Mur Chiński to prawdziwe arcydzieło inżynierii. Jego szerokość u podstaw wynosi około 6,5 metra, a wysokość sięga 9 metrów. Na górze mur ma 5,5 metra szerokości, co umożliwiało marsz piechoty w szeregu po 10 żołnierzy lub kawalerii po 5 koni. Budowla została wzniesiona na kamiennych fundamentach z ubitej ziemi, którą obmurowano cegłami. Całość sklejono za pomocą mieszanki mąki ryżowej i wody, co zapewniało wyjątkową trwałość i odporność na warunki atmosferyczne.

Mur wyposażony jest w liczne wieże obronne, strażnice oraz pomieszczenia magazynowe na amunicję i żywność. Co 100 metrów miała znajdować się wieża strażnicza, co oznacza, że na całej długości muru powinno ich być ponad 40 tysięcy. Do budowy muru użyto około 300 milionów m² materiałów, co wystarczyłoby do zbudowania 120 piramid Cheopsa lub do postawienia na całej długości równika dwumetrowego muru.

Wbrew powszechnemu przekonaniu, że Wielki Mur Chiński jest widoczny gołym okiem z Księżyca, prawda jest taka, że nawet z niskiej orbity okołoziemskiej jest on ledwo zauważalny. Jest stosunkowo wąski, nie posiada długich prostych odcinków i nie kontrastuje wystarczająco z otoczeniem.

Ciekawostki i mity

Wielki Mur Chiński jest obiektem wielu legend i mitów. Jednym z najpopularniejszych jest przekonanie, że budowla ta jest widoczna gołym okiem z powierzchni Księżyca. W rzeczywistości jest to mit rozpowszechniony w okresie pierwszych lotów kosmicznych. Zdjęcia satelitarne przy użyciu fotografii w podczerwieni ukazały Mur Chiński w całej okazałości, jednak potwierdziły, że nie jest on widoczny z Księżyca gołym okiem.

Innym ciekawym faktem jest to, że Wielki Mur nie był budowany jedynie jako budowla obronna przed barbarzyńcami. Wierzono również, że miał on chronić przed demonami hulającymi po nieurodzajnych stepowych terenach. Wierzono, że demony mogą poruszać się tylko w linii prostej i nie są w stanie przekroczyć zakrzywionych formacji ani obejść rogów, dlatego też mur nigdy nie był budowany w linii prostej.

Pierwsze wały i pierwszy "Wielki Mur"

Wały ziemne były podstawowymi chińskimi konstrukcjami obronnymi, szczególnie jako fortyfikacje miejskie. Budowa umocnień na granicach państw w Azji sięga okresu Walczących Królestw. Najstarsze źródła tekstowe na ich temat pochodzą z 656 r. p.n.e. i dotyczą murów królestwa Chu. Pierwszy "Wielki Mur" miał wznieść pierwszy cesarz Chin w III wieku p.n.e.; miała to być zarówno zapora przed najazdem, jak i symbol potęgi władcy. Przy budowie miało zginąć z wycieńczenia ok. miliona robotników, a zmarłych miano zamurowywać w ścianach konstrukcji. Opowieści te były elementami legendy tyranii Qin Shi Huanga, rzeczywiste dowody na budowę przez niego "Wielkiego Muru" są bardzo skąpe.

Linie fortyfikacyjne w różnych okresach historycznych

W różnych okresach historycznych linie umocnień na północy Chin były wznoszone i modyfikowane w zależności od sytuacji politycznej. Dynastia Han początkowo usiłowała utrzymywać i umacniać granice qinowskie, a aktywna polityka cesarzy Gaozu i Wudi była kosztowna i ryzykowna. Hanowie poszerzyli swoje panowanie o korytarz Gansu i nawiązali kontakty z ludami Azji Centralnej, dla ochrony ważnej strategicznie drogi na zachód wznieśli twierdze Yumenguan i Yangguan oraz ufortyfikowaną bazę administracyjną w Dunhuangu.

Mur za czasów dynastii Ming

Znana do dziś postać muru pochodzi z czasów dynastii Ming, w XV wieku. Dynastia ta, odczuwając duży nacisk ludów mongolskich, postanowiła zbudować, w oparciu o wciąż istniejące fragmenty starożytnego muru, ciągły system fortyfikacji – od granic Korei aż po pustynię Gobi. System ten składał się nie tylko z samego muru, ale także z przylegających do niego osad nadgranicznych, faktorii handlowych oraz szerokiego na blisko 1 km pasa "spalonej" ziemi. W czasie drugiej wojny chińsko-japońskiej pełnił funkcję linii obrony dla wojsk Kuomintangu Czang Kaj-szeka.

Znaczenie Wielkiego Muru Chińskiego

Wielki Mur Chiński miał duże znaczenie handlowe, zwłaszcza jego zachodni odcinek, który chronił chińską część Jedwabnego Szlaku. Mur, nawet w czasach swojej świetności, nie spełniał nigdy roli fortyfikacji zdolnej przeciwstawić się długiemu oblężeniu przez silną armię. Stanowił jednak dość skuteczną zaporę przed nieskoordynowanymi atakami małych ord, zapewniając względny spokój na terenach przygranicznych i umożliwiając prowadzenie handlu wzdłuż Jedwabnego Szlaku. Do przekazywania wiadomości alarmowych na wypadek zbliżania się nieprzyjaciół służyły wieże sygnalizacyjne rozmieszczone co 100 metrów, na których w nocy zapalano ogień, a w dzień wypuszczano dym, który błyskawicznie był przekazywany wzdłuż całego kraju systemem od wieży do wieży.

W jego historii mur był wielokrotnie skutecznie forsowany przez ludy z Wielkiego Stepu (Xiongnu, Turków i Mongołów). W końcu, po pokonaniu w XVII wieku dynastii Ming przez Mandżurów, mur znalazł się wewnątrz państwa następców Nurhaczego, tracąc jakiekolwiek znaczenie strategiczne.

Fragmenty muru

Obecnie większa jego część jest w złym stanie i porozrywana na kilkanaście odcinków o różnej długości (stopniowo odbudowywana); tylko niewielkie fragmenty są udostępnione turystom. W okolicach Pekinu jest sześć takich fragmentów:

• Badaling
• Jinshanling
• Simatai
• Huanghua
• Mutianyu
• Juyongguan

Są również fragmenty, takie jak np. Jiankou, które jednak z powodu zbyt złego stanu nie są udostępniane dla masowego ruchu turystycznego.

Filmy związane z Wielkim Murem Chińskim

Wielki Mur Chiński stał się inspiracją dla wielu produkcji filmowych, zarówno chińskich, jak i zagranicznych. Oto kilka najbardziej znanych filmów, w których pojawia się ten monumentalny zabytek:

"The Great Wall" (2016) - To amerykańsko-chiński film akcji i fantasy w reżyserii Zhang Yimou, z udziałem Matta Damona. Opowiada o walce chińskich wojowników przeciwko nadprzyrodzonym stworom, które próbują przebić się przez Wielki Mur.

"Hero" (2002) - Chiński dramat historyczny w reżyserii Zhang Yimou, w którym Wielki Mur stanowi ważne tło dla epickiej opowieści o starożytnych Chinach i walce o jedność kraju.

"The Karate Kid" (2010) - Remake klasycznego filmu z 1984 roku, w którym młody chłopak przenosi się do Chin i trenuje sztuki walki. Jedna z ważnych scen treningowych odbywa się na Wielkim Murze.

"Mulan" (2020) - Aktorska wersja animowanego filmu Disneya z 1998 roku. Choć fabuła koncentruje się na przygodach Mulan, scena obrony Wielkiego Muru przed najazdem Hunów jest jednym z kluczowych momentów filmu.

Podsumowanie

Wielki Mur Chiński to nie tylko niezwykła budowla, ale również symbol ludzkiej determinacji, inżynierii i historii. Jego imponujące wymiary, skomplikowana konstrukcja i bogata historia sprawiają, że jest on jednym z najważniejszych i najbardziej fascynujących zabytków na świecie. Pomimo upływu wieków i licznych wyzwań, mur wciąż stoi jako świadectwo ludzkiej pomysłowości i wytrwałości. Warto odwiedzić ten niesamowity monument i na własne oczy przekonać się o jego ogromie i znaczeniu.