Zamek w Malborku (Polska) - gotycki zamek krzyżacki, największy zamek na świecie

Zajmujący powierzchnię 21 hektarów jest największym zamkiem na świecie pod względem powierzchni.

Cały kompleks składa się z trzech odrębnych członów: Zamku Wysokiego, Zamku Średniego i Zamku Niskiego.

Zamek Wysoki zbudowany na planie prostokąta o wymiarach 51 na 61 metrów, do jego budowy zużyto ok. 12 tysięcy ton kamieni fundamentowych i 3,5 miliona glinianych, ręcznie formowanych i wypalanych cegieł.

Zamek stanowił siedzibę komtura i dwunastu braci zakonnych. Wewnętrzny dziedziniec otoczony był krużgankiem, kościołem Najświętszej Maryi Panny z kaplicą grobową św. Anny, gdaniskiem oraz wieżami Kleszą i Wróblą.

W skrzydłach Zamku Wysokiego mieściły się odpowiednio: w północnym skrzydle: kaplica, kapitularz i archiwum; w południowym: magazyny, sypialnie oraz refektarz; w zachodnim skrzydle: kuchnia, jadalnia oraz kancelarie wielkiego komtura oraz skarbnika zakonnego; skrzydło wschodnie było jedynie grubym murem, w późniejszym czasie z dostawionym budynkiem.

Zamek Średni z Wielkim Refektarzem i Pałacem Wielkiego Mistrza (powstały w latach 1322 - połowa XIV w.). Część północna oraz wschodnia zajmowane były przez wielkiego komtura, który dla swoich gości przygotował liczne pokoje we wschodnim skrzydle, w piwnicach tej części znajduje się m. in. Muzeum Bursztynu, posiadające największy i najbardziej unikalny zbiór wyrobów z bursztynu w Polsce. Północne skrzydło mieściło infirmerię, czyli szpital dla starych i chorych braci zakonnych.
Największa sala, czyli Wielki Refektarz wsparta na 3 filarach była w stanie pomieścić do 400 rycerzy, było to miejsce spotkań ważnych osobowości, jak i licznych biesiad i zabaw.

Zamek Niski (Przedzamcze) pełniący funkcje magazynowe oraz gospodarcze jest najniższą oraz najmłodszą częścią kompleksu, powstałą w XIV w. Obejmował on m. in. zbrojownię (Karwan), kaplicę św. Wawrzyńca, stajnię (mieszczącą 400 koni), ludwisarnię (zakład rzemieślniczy), spichlerz oraz browar. Część ta powstała z dawnego przedzamcza, gdy po przeniesieniu stolicy zakonu do Malborka, Zamek Wysoki przestał wystarczać.

Wjazd do Zamku Wysokiego prowadził przez bramę do której dojeżdżało się po drewnianym, zwodzonym mości. Główną bramę umiejscowiono w 13 metrowej wnęce, dodatkowo przejazd był zamykany prze opuszczane brony.

Oprócz bram oraz licznych wież górujących nad zamkiem i pozwalających obserwować okoliczne tereny oraz prowadzić ostrzał z góry do zabezpieczeń kompleksu należy zaliczyć podwójne mury otaczające zamki (pojedynczy od strony Zamku Średniego) oraz szeroką fosę z wodami rzeki Nogat. Dlatego też zamek ten nie został nigdy zdobyty przez wrogów i zawsze skutecznie odpierał ich ataki.

Pierwotna nazwa zamku używana przez zakon krzyżacki brzmiała Marienburg, czyli Gród Marii. Od dnia 14 września 1309 do 1457 kiedy to Zygfryd von Feuchtwangen dokonał transferu siedziby władz zakonu z Wenecji do Malborka, stał on się siedzibą mistrzów Zakonu Krzyżackiego oraz stolicą Państwa Krzyżackiego.

Po wygranej przez Polaków bitwie pod Grunwaldem w lipcu 1410 roku, rycerstwo polskie ruszyło na stolicę zakonu. Wydawało by się, że to już koniec państwa krzyżackiego, jednak oblężenie Malborka trwające od 25 lipca do 19 września nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Komtur Świecia nie uczestniczący w bitwie pod Grunwaldem przygotował zapasy zamku wystarczające na przetrwanie 40 rycerzy wraz z ich pomocnikami przez okres 2 lat w stanie oblężenia. Kolejnymi przyczynami klęski wojsk polskich był brak maszyn oblężniczych oraz brak wspomagających wojsk litewskich, które po wygranej bitwie ruszyły na Litwę. Po 9 tygodniach prób wojska polskie odstąpiły od bezskutecznego oblężenia.

Pomimo zwartego kontyngentu 4000 obrońców, losy wojny mogły zostać odmienione przez jeden incydent, mianowicie na podstawie informacji przekazanych Polakom o miejscu oraz terminie narady krzyżackich dostojników przygotowano zamach, w którym starannie wycelowana i wystrzelona kula miała zniszczyć centralny filar Refektarza Letniego na Zamku Średnik, w którym odbywało się owe spotkanie. Kula przebiwszy okno minęła o centymetry filar przytrzymujący sklepienie i uderzyła w ścianę tuż nad kominkiem.

Malbork był siedzibą Polskich monarchów od roku 1457 kiedy to miasto zajęły wojska Polskie, poprzez traktat toruński z roku 1466, na mocy którego zamek pozostał w rękach polskich.

W latach 1626 - 1635 na zamku stacjonowały wojska Szwedzkie oraz wojska księcia Jerzego Wilhelma. W 1635 roku zamek powrócił w ręce Polski, by ponownie w trakcie potopu szwedzkiego (1656 - 1660) znów być zajmowanym przez Szwedów.

W roku 1772 (pierwszy rozbiór Polski) do Malborka wkroczyły wojska pruskie pod wodzą Fryderyka II, wtedy to kompleks nie miał już takiego znaczenia i służył jako koszary oraz magazyny. W części zamku rozpoczęto prace rozbiórkowe (projektu Davida Gilly), by w I połowie XIX wieku je zahamować. W roku 1817 podjęto prace konserwatorskie, które z przerwami trwały ponad 100 lat, prowadzili je kolejno Karl Friedrich Schinkel, Ferdinand von Quast, zaś od 1882 roku Konrad Steinbrecht.

Podczas II wojny światowej niemalże połowa zamku został zniszczona. Dzisiejsza konstrukcja różni się znacząco od tej oryginalnej i jest wynikiem licznych prac renowacyjnych prowadzony w XX wieku, np. wysokość wieży została zmniejszona w obawie przed zawaleniem się naruszonej już konstrukcji mogącej nie utrzymać ciężaru nadbudowy.

Zamek został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w grudniu 1997 r.