Zamek Krzyżtopór w Ujeździe - niegdyś największy kompleks pałacowy Europy

Gdzie znajduje się Krzyżtopór?

Adres Krzyżtoporu to Ujazd 73, Polska
pokaż na mapie

Kiedy powstał Krzyżtopór?

Czas powstania Krzyżtoporu to 1620 - 1644

Ciekawostki i fakty o Krzyżtoporu oraz historia powstania

Zamek Krzyżtopór położony jest w Polsce, w miejscowości Ujazd w Górach Świętokrzyskich na terenie parafii Iwaniska. Zamek jest opuszczonym zabytkiem klasy międzynarodowej.

Historia zamku sięga roku 1619, kiedy to Ujazd wraz z parafią Iwaniska stał się własnością polskiego szlachcica Krzysztofa Ossolińskiego. Wojewoda postanowił zbudować pałac, który przyćmiłby wszystkie inne siedziby magnatów w Polsce i za granicą. Jego pomysł realizowany był w latach 1621-1644 i zakładał budowę największej rezydencji w Polsce jak i całej Europie.

Zamek był największym kompleksem pałacowym w Europie, aż do czasu wybudowania słynnego francuskiego Wersalu.

Budowa przebiegała w latach 1619/21 - 1644 w trzech fazach i kosztowała 3 milionów złotych. Główny budynek powstawał przez 6 pierwszych lat, następnie rozbudowano wieżę zegarową z przejazdem bramnym, którą udokumentowano grawerunkiem z napisem "Krzyż obrona/krzyż podpora/dziadki naszego Topora" (dziś już nie ma śladu po tym napisie).

W 1631 roku zmieniono nazwę zamku z poprzedniej nawiązującej do imienia założyciela - Krzysztopór, na tę obowiązującą do dzisiaj, czyli Krzyżtopór. Przy bramie główniej zawieszono duży krzyż i oś bojową z napisem. Nazwa Krzyżtopór pochodzi od krzyża - symbolu religijności założyciela, i topora - herbu rodziny Ossolińskich.

Właściciele cieszyli się swoją nową siedzibą tylko przez krótki okres. Właściciel zmarł rok po zakończeniu budowy, w roku 1645, z kolei jego spadkobierca i jedyny syn, Krzysztof Baldwin, zginął w 1949 roku w bitwie pod Zborowem. Od tego czasu zamek kilkukrotnie przechodził z rąk do rąk.

Zamek w Krzyżtoporze jest typowym przykładem pałacu w fortecy ("palazzo in Fortezza"), będącego mieszanką pałacu prezydenckiego i twierdzy. Inspirowany włoskimi pałacami, jest równie okazały jak i bogaty co one.

Plan budowy składa się z bastionu wpisanego w pięciokąt o osiach ok. 120 m i 95 m. Pałac, fortyfikacje i ogród zostały połączone osiowo. Kształt obiektu zaprojektowany został w oparciu o pięciokątną podstawę, wzorowaną na liczbie dni kalendarza. Cztery wieże odzwierciedlają 4 pory roku, liczba komnat odpowiada liczbie tygodni w roku, z salami na każdy miesiąc, zaś liczba okien odpowiada liczbie dni w roku.

W centrum znajduje się trzypiętrowy pałac zbudowany na planie prostokąta z eliptycznym wewnętrznym dziedzińcem. Do głównego korpusu pałacu, na osi od strony północno-zachodniej, dostawiono skrzydło z wielką salą na piętrze, zwieńczone ośmioboczną wieżą. Skrzydła boczne pałacu okalały wielki dziedziniec wjazdowy.

Przez szklany sufit w jadalni znajdującej się w wieży, zwiedzający mogli zobaczyć akwarium z egzotycznymi rybkami.

Stajnia po prawej stronie zamku posiada doskonałe warunki akustyczne podziwiane przez specjalistów, którzy zaproponowali właścicielom zamku zorganizowanie tam koncertów. Ponoć mieszkające tam konie miały kryształowe lusterka w swoich stajniach, a ich żłoby były zrobione z marmuru.

Piwnice wieży skrywają źródło z wodą o niezwykłych walorach smakowych i leczniczych o nazwie Krzyżtopożanka.

Ta niegdyś największa budowla pałacowa Europy zajmuje powierzchnię 1,3 ha. Ogrody zajmują powierzchnię 1,6 ha.

Całkowita długość murów wynosi 600 metrów, zaś ich powierzchnia to 3730 metrów kwadratowych. Zamek otoczony został wałem ziemnym mającym wysokość 3 metrów. Jego wysokość na zewnątrz sięga 5-7 metrów, zaś przy bastionie północnym, nawet 15 metrów.

Do budowy zużyto 11 tysięcy ton piaskowca kwarcytowego, 300 metrów sześciennych piaskowca kunowskiego, 5 tysięcy metrów sześciennych piasku, marmuru, alabastru i drewna egzotycznego. Do budowy potrzebowano 200 tysięcy cegieł oraz 30 tysięcy dachówek, do zaprawy użyto 1 milion białek jaj.

Zamek został zrabowany i zniszczony podczas najazdu szwedzkiego w 1655 roku. Wtedy to zniszczono liczne archiwa zawierające m.in. dokumentacja związana z budową pałacu. Rodzina pozostała na jego terenie i zamieszkała w jednym ze skrzydeł, ponieważ odbudowa zamku była zbyt kosztowna.

Około 1760 r. mały remont wykonał ówczesny właściciel zamku, generał wojsk litewskich Jan Michał Pac. Odbudował on jego południową część, w której mieszkał aż do wybuchu konfederacji barskiej w 1768 r. W 1770 roku po najeździe rosyjskim zamek został jeszcze bardziej zniszczony i ostatecznie opustoszały w 1787 roku. Ostatnimi właścicielami zamku była rodzina Orsetti, która kupiła go w 1858 r. i zajmowała do 1944 r.

Po wojnie państwo przejęło zamek w Krzyżtoporze. Pomimo powracających co pewien czas planów przywrócenia zamkowi jego dawnej świetności, pozostaje on do dziś nieodbudowany. Obecnie jest to siedziba Instytucji Kultury Zamku w Ujeździe, zaś na jego terenie odbywają się liczne turnieje, festyny i pokazy walk rycerskich.

Zamek posiada wiele legend, według jednej z nich po budynku krąży duch Krzysztofa Baldwina Ossolińskiego, który nie pojawia się osobiście, tylko słychać jego ślady, odgłosy kopyt końskich, a czasem na zamkowych murach widać cień husarii.

Inna legenda opowiada o Białej Damie, którą ponoć jest krewna Ossolińskiego mieszkająca niegdyś w zamku. Trzymała ona małego białego psa, który rozpoznawał złych ludzi. Kiedy pies szczekał na człowieka, natychmiast został ten człowiek wrzucany do zamkowego lochu. Znając nieprzyjemne zwyczaje tej pani, jeden z gości zabił ją, gdy tylko pies zaczął na niego szczekać. Dlatego też w niektóre noce nadal pojawia się ona z pupilem na murach zamku.

Projektant Krzyżtoporu

Typ konstrukcji, rodzaj budynku

Budowla Krzyżtopór jest typu Zamek, Pałac

Styl architektoniczny

Styl architektoniczny Krzyżtoporu określany jest jako Barok

Pozostałe wymiary, parametry oraz najczęściej zadawane pytania

Jaką powierzchnię zajmuje Krzyżtopór?

Krzyżtopór zajmuje powierzchnię 1,3 ha - powierzchnia zamku

Z jakiego materiału jest stworzona budowla?

Krzyżtopór jest wykonany z następujących materiałów: Piaskowiec, marmur, alabaster

Koszt budowy

Koszt budowy i wykonania Krzyżtoporu to 3 miliony złotych

Informacje praktyczne

Jaki jest koszt wejścia na Krzyżtopór?

Bilety na Krzyżtopór dostępne są w następujących cenach i wariantach:

• 1 kwietnia - 31 października:
• - normalny: 11 zł
• - ulgowy: 8 zł
• - grupowy: 9 zł
• - ulgowy dla grup: 7 zł
• 1 listopada - 31 marca:
• - normalny: 9 zł
• - ulgowy: 6 zł
• - grupowy: 7 zł
• - ulgowy dla grup: 5 zł

W jakich godzinach otwarta jest Krzyżtopór?

Krzyżtopór otwarta lub dostępna jest do zwiedzania w następujących dnaich i godzinach:

• 1 kwietnia - 31 sierpnia: 8.00 - 20.00.
• 1 września - 31 października: 8.00 do 18.00.
• 1 listopada - 28 lutego: 8.00 - 16.00.
• 1 marca - 31 marca: 8.00 - 18.00.

Pytania i odpowiedzi

Czy zamek jest miejscem organizacji wydarzeń kulturalnych?

Tak, na terenie zamku organizowane są różne wydarzenia kulturalne, koncerty, wystawy oraz inscenizacje historyczne.

Jakie są godziny otwarcia zamku Krzyżtopór?

Godziny otwarcia mogą się różnić w zależności od sezonu. Najlepiej sprawdzić oficjalną stronę internetową lub skontaktować się z miejscem przed planowaną wizytą.

Czy na terenie zamku są przewodnicy, którzy oprowadzają zwiedzających?

Tak, na terenie zamku dostępne są usługi przewodników, którzy mogą opowiedzieć o historii zamku i udzielić dodatkowych informacji.

Czy zamek Krzyżtopór jest dostępny dla osób niepełnosprawnych?

W ostatnich latach podejmowane są starania, aby zamek był bardziej dostępny dla osób niepełnosprawnych. Warto skonsultować się z personelem przed wizytą.

Czy można zrobić zdjęcia podczas zwiedzania zamku?

Wiele miejsc na terenie zamku zazwyczaj umożliwia robienie zdjęć, jednak zawsze warto zapytać o zasady fotografowania na miejscu.

Czy wstęp na teren zamku jest płatny?

Tak, zwiedzanie zamku zazwyczaj wiąże się z opłatą. Informacje na temat cen biletów można znaleźć na oficjalnej stronie internetowej lub na miejscu.

Czy na terenie zamku są sklepy z pamiątkami?

Tak, wiele zamków ma sklepy z pamiątkami, gdzie można zakupić różnorodne produkty związane z zamkiem i jego historią.

Czy są miejsca parkingowe dostępne dla odwiedzających?

Tak, wiele zamków posiada dedykowane miejsca parkingowe dla zwiedzających. Warto dowiedzieć się o dostępności i ewentualnych opłatach za parking.