Elektrownia Porąbka - Żar (Żywiec, Polska) - druga co do wielkości elektrownia szczytowo-pompowa w Polsce

Jednym z największych wyzwań współczesnej energetyki jest zmienny pobór energii w różnych porach dnia oraz w zależności od wydarzeń, takich jak ważne mecze sportowe czy koncerty. Ponad 90% energii elektrycznej w Polsce pochodzi z elektrowni cieplnych, które nie mogą być łatwo wyłączane, gdy prąd nie jest potrzebny. Aby sprostać temu wyzwaniu, buduje się hydroelektrownie szczytowo-pompowe. Jedną z najbardziej fascynujących tego typu elektrowni w Polsce jest Elektrownia Porąbka - Żar, która jest prawdziwym cudem techniki ukrytym w sercu Beskidów.

Lokalizacja i historia elektrowni

Elektrownia Porąbka - Żar znajduje się w malowniczym Beskidzie Żywieckim, około 10 km od centrum Żywca, na górze Żar, która wznosi się na wysokość około 850 metrów nad poziomem morza. Góry te, z ich płaskim szczytem, stanowią idealne miejsce do budowy tego rodzaju elektrowni. Budowa elektrowni rozpoczęła się w 1974 roku, a zakończyła pięć lat później. Pierwsze problemy techniczne pojawiły się już po roku eksploatacji, kiedy to okazało się, że asfalt uszczelniający zbiornik górny został źle położony. Zbiornik osuszono, a nową warstwę asfaltu położyli szwajcarscy specjaliści, co zapewniło trwałe rozwiązanie problemu.

Jak działa elektrownia szczytowo-pompowa?

Elektrownia szczytowo-pompowa działa na zasadzie gromadzenia wody w górnym zbiorniku w okresach niskiego zapotrzebowania na energię elektryczną, a następnie spuszczania jej w godzinach szczytu, aby produkować prąd. Elektrownia Porąbka - Żar składa się z trzech kluczowych elementów: górnego zbiornika, dwóch szybów wywierconych wewnątrz góry oraz hali elektrowni z czterema nowoczesnymi turbinami.

Górny zbiornik

Górny zbiornik na szczycie góry Żar ma imponujące wymiary: 650 metrów długości i 250 metrów szerokości w najszerszym miejscu, z obwałowaniami o wysokości ponad 30 metrów. Zbiornik ten mieści aż 2 310 000 metrów sześciennych wody, której maksymalna głębokość wynosi 28 metrów. Uszczelniony kilkoma warstwami asfaltu przełożonymi żelbetonem, jest praktycznie nieprzepuszczalny – dziennie wycieka z niego jedynie 2 litry wody.

Tunele i turbiny

Woda ze zbiornika transportowana jest do hali elektrowni za pomocą dwóch szybów o średnicy 4 metrów, pochylonych pod kątem 45 stopni. Tunele te transportują wodę do czterech turbin, z których każda połyka 36 ton wody na sekundę podczas pracy pełną mocą. Łączna moc turbin wynosi 500 MW. Turbiny te pełnią funkcję zarówno turbin, jak i pomp, co czyni je niezwykle wszechstronnymi. Pompując wodę do górnego zbiornika w tempie 145 metrów sześciennych na sekundę, każda z nich zużywa 135 MW.

Hala elektrowni

Hala elektrowni, mieszcząca cztery potężne turbiny, ma kubaturę większą niż Kościół Mariacki w Krakowie. Prąd o napięciu ponad 14 kV jest transportowany do rozdzielni u stóp góry, gdzie jego napięcie jest zwiększane do 120 000 V i przesyłane dalej. Cały proces od momentu rozruchu elektrowni do pełnej pracy trwa zaledwie 3 minuty.

Wyjątkowe miejsce dla turystów i miłośników sportów ekstremalnych

Góra Żar to nie tylko miejsce strategiczne dla energetyki, ale również popularne miejsce turystyczne i rekreacyjne. Okolica jest znana z wspaniałych warunków do paralotniarstwa, lotniarstwa oraz szybownictwa. Płaski szczyt góry oraz pobliski Zbiornik Międzybrodzki na rzece Sole przyciągają entuzjastów sportów wodnych i ekstremalnych z całej Polski.

Tajemnicze zjawiska

Góra Żar jest również znana z występowania wielu niewyjaśnionych zjawisk. Miejscowi mieszkańcy oraz turyści często opowiadają o dziwnych, magnetycznych anomaliach, które można zaobserwować w okolicy. Na przykład, samochody zostawione na luzie na jednym z odcinków drogi zdają się toczyć pod górę, co zyskało nazwę "magnetycznej górki".

Dostępność dla zwiedzających

Elektrownia Porąbka - Żar jest udostępniona dla zwiedzających w każdą wakacyjną niedzielę. Turyści mają możliwość zwiedzenia wnętrza elektrowni i zapoznania się z jej funkcjonowaniem pod okiem doświadczonego przewodnika, który opowie o historii i działaniu tego imponującego obiektu.

Wyzwania i zagrożenia

Linia przesyłowa biegnąca przez górę Żar i okoliczne szczyty nie jest wolna od zagrożeń. Drzewa, które trzeba regularnie przycinać, oraz pechowi lotniarze czy paralotniarze, stanowią ciągłe ryzyko. Aby minimalizować ryzyko, słupy linii wysokiego napięcia zostały pomalowane na czerwono, a teren wokół linii jest nieustannie monitorowany. W razie zagrożenia, w halach elektrowni znajduje się wyłącznik wielkości średniego samochodu, który wyłącza prąd na linii w ciągu 0,05 sekundy, wydając przy tym ogłuszający huk.

Kaskada rzeki Soły

W okolicach góry Żar znajdują się trzy zapory wodne tworzące Kaskadę rzeki Soły. Piętrzone przez nie jeziora to idealne miejsce do uprawiania sportów wodnych, takich jak żeglarstwo, kajakarstwo czy wędkarstwo. Zapory te nie tylko pełnią funkcję retencyjną, ale również stanowią ważny element lokalnego ekosystemu i atrakcji turystycznej.

Podsumowanie

Elektrownia Porąbka - Żar to wyjątkowy przykład nowoczesnej inżynierii i zaawansowanej technologii w służbie energetyki. Jej strategiczne położenie, innowacyjne rozwiązania techniczne oraz wkład w stabilizację sieci energetycznej sprawiają, że jest to obiekt o ogromnym znaczeniu dla Polski. Dodatkowo, okolica góry Żar oferuje bogate możliwości rekreacyjne i turystyczne, co czyni ją atrakcyjnym miejscem zarówno dla miłośników przyrody, jak i sportów ekstremalnych. Bez wątpienia, Elektrownia Porąbka - Żar to jedno z najbardziej fascynujących miejsc w polskich Beskidach, które warto odwiedzić i poznać z bliska.