Elektrownia Porąbka - Żar (Żywiec, Polska) - druga co do wielkości elektrownia szczytowo-pompowa w Polsce

Jednym z największych problemów współczesnej energetyki jest zmienny pobór energii w różnych częściach dnia, czy też zależny od np. ważnych wydarzeń sportowych. Ponad 90% polskiego prądu dostarczają elektrownie cieplne których nie można od tak wyłączyć, gdy produkowany przez nie prąd nie jest potrzebny, czyli np. w nocy. Aby to rozwiązać buduje się hydroelektrownie szczytowo - pompowe. Kiedy jest niskie zapotrzebowanie na prąd, a zatem jest on tani taka elektrownia pompuje wodę, która w godzinach szczytu jest spuszczana produkując prąd. Porównując ilość zużytego i wyprodukowanego prądu można dojść do wniosku, że taka elektrownia przynosi straty. Dopiero po wzięciu pod uwagę różnic w cenie zużytego i wyprodukowanego prądu takie przedsięwzięcie zaczyna się opłacać. Najwięcej takich elektrowni jest oczywiście w USA. Europejskim liderem w tej dziedzinie jest Szwajcaria. Tam znajdują nie najwyższe elektrownie tego typu. W Polsce elektrowni pompowych są 23. Największa z nich znajduje się w miejscowości Żarnowiec. Najwyższą zaś jest opisywana elektrownia Porąbka - Żar.

Znajduje się ona dosłownie wewnątrz oraz na powierzchni góry Żar. Owa góra ma ok. 850 m n.p.m., a jej wysokość względna wynosi ok. 400 m. Leży ona w Beskidzie Żywieckim, ok. 10 km od centrum Żywca, nad Zbiornikiem Międzybrodzkim na rzece Sole. Jest to miejsce znane ze wspaniałych warunków do para lotniarstwa, lotniarstwa i szybownictwa. Jest ono także znane z występowania wielu niewyjaśnionych zjawisk. Jest to wspaniałe miejsce dla elektrowni wodnej. Po pierwsze Żar ma płaski szczyt, idealny do budowy górnego zbiornika, po drugie wodę dla elektrowni można czerpać z pobliskiego zbiornika.

Elektrownia składa się z 3 najważniejszych części. Na szczycie góry znajduje się potężny zbiornik gromadzący wodę. Ma on 650 m długości oraz 250 m szerokości w najszerszym miejscu. Obwałowania maja ponad 30 m wysokości. Ma kształt deltoidu. Mieści on 2 310 000 m³ wody, której maksymalna głębokość wynosi 28 m. Jest on uszczelniony kilkoma warstwami asfaltu, przełożonych żelbetonem. Znajduje się pod nim galeria do pomiarów przecieków. W ciągu doby, ze zbiornika wyciekają zaledwie 2 litry wody.

Drugim elementem elektrowni są 2 szyby wywiercone wewnątrz góry. Mają 4 metry średnicy i są pochylone pod katem 45o względem podłoża. Transportują one wodę do hali elektrowni, oraz gdy jest pompowana do zbiornika górnego. Elektrownia wyposażone jest 4 nowoczesne turbiny wykonane w Austrii. Każdy z 2 kanałów transportowych rozgałęzia się na 2 turbiny. Następnie woda przepływa przez 4 malutkie zawory, z których każdy waży 80 ton. Podczas pracy pełną mocą każda z 4 turbin połyka 36 ton wody na sekundę. Wszystkie turbiny dają moc 500 MW. Czas rozruchu elektrowni wynosi zaledwie 3 minuty. Pełnią one funkcje zarówno turbin jak i pomp. Ich hala ma kubaturę większą niż Kościół Mariacki w Krakowie. Pompując wodę do zbiornika górnego w tempie 145 m³/sek. każda z nich zużywa 135 MW. Pompowanie pełnego zbiornika trwa 5 godzin. Następnie woda jest wypuszczana do Zbiornika Międzybrodzkiego. Prąd o napięciu ponad 14 KV jest transportowany do rozdzielni u stóp góry. Następnie jego napięcie jest zwiększane do 120 000 V i jest przesyłany dalej.

Linia biegnąca przez Żar i następne góry jest zagrożona nie tylko przez drzewa, które trzeba regularnie przycinać, ale także przez pechowych lotniarzy czy paralotniarzy. Na wszelki wypadek słupy pomalowano na czerwono, teren wokół linii jest nieustannie monitorowany. W sytuacji zagrożenia używany jest znajdujący się w halach elektrowni wyłącznik wielkości średniego samochodu. Wyłącza prąd na linii w ciągu 0,05 sekundy z ogłuszającym hukiem.

Budowa elektrowni rozpoczęła się w 1974r. Budowę tuneli zlecono ekipom składającym się ze Śląskich górników. Prace zakończyły się 5 lat później. Niestety już po roku eksploatacji okazało się, że asfalt uszczelniający zbiornik górny został źle położony. Osuszono więc zbiornik, a do położenia nowej warstwy zatrudniono Szwajcarów. Zrobiona przez nich warstwa służy bez zarzutu po dziś dzień.

Elektrownia jest udostępniona dla zwiedzających w każdą wakacyjną niedzielą. Turyści są oprowadzani po elektrowni przez jednego z jej pracowników.

Ponadto w okolicach góry Żar znajdują się 3 zapory wodne tworzące Kaskadę rzeki Soły. Piętrzone przez nie jeziora to idealne miejsce do uprawiania sportów wodnych.