Chichen Itza na płw. Jukatan (Meksyk) - miasto Majów z IV wieku

Chichen Itza, bez wątpienia, jest jednym z najbardziej fascynujących i tajemniczych miejsc na świecie. To prekolumbijskie miasto Majów, które znajduje się na Półwyspie Jukatan w Meksyku, od lat przyciąga uwagę turystów, archeologów i miłośników historii. Co sprawia, że to miejsce jest tak wyjątkowe? Dlaczego stało się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli cywilizacji Majów? W tym artykule przyjrzymy się bliżej historii Chichen Itza, jego najważniejszym budowlom oraz ciekawostkom związanym z tym miejscem. Dowiesz się także, jak rozległe i złożone było to starożytne miasto, oraz dlaczego warto je odwiedzić, nawet jeśli nie jesteś zapalonym miłośnikiem historii.

Krótka historia Chichen Itza

Chichen Itza zostało założone około 450 roku przez starożytną cywilizację Majów. Na początku było to niewielkie osiedle, które z czasem przekształciło się w potężne centrum polityczne, religijne i handlowe. Miasto osiągnęło szczyt swojego rozwoju między IX a XI wiekiem. W tym czasie Chichen Itza stało się jednym z najważniejszych miast Majów, a jego wpływy sięgały daleko poza granice Półwyspu Jukatan.

Jednak w XV wieku, z nieznanych do końca przyczyn, Chichen Itza zostało opuszczone przez swoich mieszkańców. Niektórzy historycy sugerują, że mogło to być spowodowane wojną domową, suszą lub klęską żywiołową. Niezależnie od przyczyny, miasto popadło w zapomnienie na setki lat. Dopiero pod koniec XIX wieku zostało ponownie odkryte przez amerykańskiego archeologa Edwarda Herberta Thompsona, który poświęcił wiele lat na badania i wykopaliska na tym terenie.

El Castillo – Świątynia Kulkulkana

Bez wątpienia najbardziej rozpoznawalnym symbolem Chichen Itza jest Świątynia Kulkulkana, znana również jako El Castillo. Ta imponująca piramida schodkowa ma 30 metrów wysokości i składa się z dziewięciu tarasów. Z każdej strony piramidy prowadzi na szczyt 91 stopni, co łącznie daje 364 stopnie. Jeśli dodamy do tego stopień prowadzący do samej świątyni na szczycie, otrzymujemy 365 stopni – dokładnie tyle, ile jest dni w roku. To zbieżność, która od dawna fascynuje badaczy i świadczy o zaawansowanej wiedzy astronomicznej Majów.

W czasie równonocy, czyli dwa razy do roku – wiosną i jesienią – na schodach El Castillo można zaobserwować niezwykłe zjawisko. Promienie słońca rzucają cień na schody piramidy w taki sposób, że na tarasach pojawia się kształt przypominający węża, który powoli "schodzi" na ziemię. To odniesienie do boga Kulkulkana, który w wierzeniach Majów przedstawiany był jako pierzasty wąż. Ten spektakularny pokaz natury w połączeniu z architekturą Majów przyciąga co roku tysiące turystów z całego świata.

Świątynia Wojowników i Chac Mool

Chichen Itza to nie tylko El Castillo. Kolejnym niezwykle ważnym budynkiem w mieście jest Świątynia Wojowników (Templo de los Guerreros). Jest to struktura o imponujących rozmiarach, której filary zdobią rzeźby przedstawiające postacie wojowników oraz Pierzaste Węże – kolejne odniesienie do boga Kulkulkana.

Na szczycie tej świątyni znajduje się niezwykły posąg znany jako Chac Mool. Przedstawia on półleżącą postać z rękami na brzuchu, której znaczenie jest nadal przedmiotem debat wśród archeologów. Niektórzy uważają, że Chac Mool służył do składania ofiar bogom, co miało zapewnić pomyślność miasta.

El Caracol – obserwatorium Majów

Majowie byli nie tylko znakomitymi budowniczymi, ale także wybitnymi astronomami. Jednym z dowodów na ich zaawansowaną wiedzę o ruchach ciał niebieskich jest El Caracol, czyli obserwatorium astronomiczne. Nazwa "El Caracol" pochodzi od spiralnej klatki schodowej wewnątrz budynku, która przypomina muszlę ślimaka.

El Caracol znajduje się na dwóch tarasach, a sama wieża ma około 12 metrów wysokości i 6,7 metra średnicy. Uważa się, że Majowie korzystali z tego budynku, aby obserwować gwiazdy, Księżyc i planety, co pozwalało im dokładnie przewidywać pory roku, zaćmienia oraz inne zjawiska astronomiczne. To niezwykłe, jak precyzyjnie byli w stanie to robić bez nowoczesnych narzędzi, którymi dysponujemy dzisiaj.

Tzompantli – makabryczna platforma czaszek

Jednym z najbardziej przerażających, ale zarazem fascynujących miejsc w Chichen Itza jest Tzompantli, czyli platforma czaszek. Ten prostokątny budynek o wymiarach 60 na 12 metrów ozdobiony jest licznymi czaszkami, które zdobią jego ściany. W starożytnych czasach było to miejsce, gdzie wystawiano czaszki ofiar składanych bogom. To makabryczne świadectwo ofiarnych rytuałów Majów, które miały zapewnić im przychylność bogów i dobrobyt.

Tzompantli jest doskonałym przykładem tego, jak silnie w wierzeniach Majów zakorzeniona była koncepcja ofiary. Majowie wierzyli, że ofiarowanie krwi, a w skrajnych przypadkach nawet życia, było niezbędne, aby utrzymać równowagę świata i zapewnić obfite zbiory oraz pokój w ich społecznościach.

Boisko do gry w piłkę – rytuał i sport

Chichen Itza słynie również z jednego z największych boisk do gry w piłkę w całej Mezoameryce. Boisko to mierzy 166 metrów długości i 68 metrów szerokości. Gra w piłkę, znana jako pok-ta-pok, była nie tylko formą rozrywki, ale także ważnym rytuałem religijnym. Zasady gry były proste: dwie drużyny rywalizowały ze sobą, starając się przerzucić gumową piłkę przez kamienne pierścienie zamocowane na ścianach boiska.

Jednak gra w pok-ta-pok miała znacznie głębsze znaczenie niż zwykły sport. Często towarzyszyły jej rytuały ofiarne, a niektórzy historycy sugerują, że przegrana drużyna mogła być skazana na śmierć jako ofiara dla bogów. To sprawiało, że gra była nie tylko wyzwaniem fizycznym, ale także emocjonalnym, gdzie stawką było życie.

Akab Dzib i inne budowle Chichen Itza

W Chichen Itza znajdziemy także wiele innych budowli, które stanowiły nieodłączny element życia codziennego w mieście. Jednym z nich jest Akab Dzib, niewielki budynek, który pełnił funkcję administracyjną. Miał 6 metrów wysokości, 50 metrów długości i 15 metrów szerokości. Uważa się, że był to dom lokalnych urzędników, którzy zarządzali miastem.

Kolejną ciekawą strukturą jest Grupa Tysiąca Kolumn – kompleks kolumnad, które prawdopodobnie służyły jako zadaszone miejsca handlu lub spotkań. Każda kolumna była precyzyjnie wyrzeźbiona i zdobiona, co świadczy o wysokim poziomie rzemiosła Majów.

Nagrody i wyróżnienia Chichen Itza

Chichen Itza, oprócz swojego archeologicznego i historycznego znaczenia, zdobyło także liczne prestiżowe nagrody i wyróżnienia, które potwierdzają jego wyjątkową wartość na arenie międzynarodowej. Największym z nich jest bez wątpienia miejsce na liście Nowych Siedmiu Cudów Świata, które Chichen Itza uzyskało w 2007 roku. W głosowaniu online, które zorganizowała fundacja New7Wonders, miliony ludzi z całego świata oddały swoje głosy, uznając to starożytne miasto za jedno z najważniejszych miejsc dziedzictwa kulturowego na ziemi.

Oprócz tego, w 1988 roku, Chichen Itza zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, co jest oficjalnym uznaniem jego unikalnej wartości historycznej i kulturowej. Ta ochrona UNESCO gwarantuje, że miejsce to będzie zachowane dla przyszłych pokoleń, a także wspiera badania naukowe, które mogą dostarczyć jeszcze więcej informacji na temat cywilizacji Majów.

Miasto było także wielokrotnie wyróżniane w plebiscytach turystycznych. Magazyny podróżnicze oraz organizacje zajmujące się ochroną dziedzictwa kulturalnego uznały Chichen Itza za jedno z najważniejszych miejsc do odwiedzenia w Ameryce Łacińskiej, a także za najbardziej odwiedzane stanowisko archeologiczne w Meksyku.

Chichen Itza w filmach i książkach

Chichen Itza, z jego majestatycznymi budowlami i tajemniczą atmosferą, od dawna fascynuje twórców filmowych i pisarzy. Jego charakterystyczna architektura oraz związane z nią wierzenia stały się inspiracją dla wielu produkcji.

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych filmów, w których pojawia się Chichen Itza, jest "Apocalypto" (2006), reżyserowany przez Mela Gibsona. Chociaż film opowiada o upadku cywilizacji Majów, nie przedstawia bezpośrednio wydarzeń z Chichen Itza, ale wiele scen nawiązuje do architektury tego miasta, w tym piramidy i rytuały ofiarne, które rozgrywały się w świątyniach.

W literaturze Chichen Itza często staje się tłem dla historii pełnych tajemnic i starożytnych rytuałów. Przykładem może być książka "Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki", która przenosi bohatera w wir przygód związanych z cywilizacją Majów. Choć w książce nie ma bezpośrednich odniesień do Chichen Itza, architektura i klimat miasta bez wątpienia inspirowały twórców fabuły.

Również powieści fantasy i thrillery często wykorzystują mistyczny charakter tego miejsca. Seria książek "Stonehenge" autorstwa Bernarda Cornwella z powodzeniem przenosi czytelników w świat starożytnych cywilizacji, gdzie zagadki i sekrety takich miejsc jak Chichen Itza odgrywają kluczową rolę w fabule.

Nietypowe ciekawostki o Chichen Itza

Chichen Itza kryje wiele tajemnic i ciekawostek, które nie są powszechnie znane, ale dodają temu miejscu jeszcze większej magii. Jedną z najbardziej zaskakujących jest fakt, że dźwięki na terenie Chichen Itza mają niezwykłe właściwości akustyczne. Przykładem jest echo, które można usłyszeć, gdy klaszcze się przed Świątynią Kulkulkana. Dźwięk odbijający się od schodów piramidy przypomina... śpiew ptaka. Naukowcy sugerują, że Majowie mogli celowo zaprojektować piramidę w taki sposób, aby symulować śpiew quetzala – świętego ptaka Majów.

Inną ciekawostką jest fakt, że Chichen Itza, a szczególnie El Castillo, jest idealnie dopasowane do cyklu słonecznego. Oprócz wspomnianego wcześniej fenomenu równonocy, kiedy na schodach piramidy pojawia się cień węża, to również układ całego miasta jest zgodny z ruchem słońca. Każda ważna budowla w Chichen Itza była zaprojektowana z myślą o obserwacji nieba i ciał niebieskich.

Ciekawostką, która przyciąga uwagę wielu badaczy, jest także podziemna rzeka znajdująca się pod El Castillo. W 2015 roku archeolodzy odkryli, że pod piramidą znajduje się duży zbiornik wodny, który prawdopodobnie miał znaczenie rytualne. Co więcej, takie zbiorniki wodne, zwane cenotami, były miejscami kultu i ofiar dla bogów.

Nie można też zapomnieć o tzw. przepowiedni Kulkulkana, która od lat budzi kontrowersje. Niektórzy wierzą, że Majowie przewidzieli koniec świata, który miałby nastąpić 21 grudnia 2012 roku. Chociaż ta data minęła bez większych katastrof, wielu ludzi odwiedzało wówczas Chichen Itza, wierząc, że to miejsce ma kluczowe znaczenie w "przejściu" między erami. Choć przepowiednia okazała się błędna, sama w sobie wzbudziła wielkie zainteresowanie tym starożytnym miastem.

Chichen Itza nieustannie budzi fascynację i choć wiele jego sekretów zostało już odkrytych, z pewnością kryje jeszcze wiele niespodzianek, które czekają na współczesnych badaczy.

Chichen Itza w kulturze współczesnej

Chichen Itza nie jest tylko miejscem historycznym. 7 lipca 2007 roku zostało wybrane przez internautów jako jeden z Nowych Siedmiu Cudów Świata. To prestiżowe wyróżnienie jeszcze bardziej podkreśliło znaczenie tego miejsca na arenie międzynarodowej i uczyniło je jednym z najchętniej odwiedzanych zabytków w Meksyku.

Co ciekawe, Chichen Itza było także inspiracją dla wielu filmów, książek i gier komputerowych. Tajemnicza atmosfera tego miasta, jego majestatyczne budowle oraz związane z nimi rytuały przyciągają nie tylko turystów, ale także artystów i twórców popkultury.

Podsumowanie

Chichen Itza to miejsce, które fascynuje swoją historią, architekturą i kulturą. To miasto, które przez wieki pełniło ważną rolę w cywilizacji Majów, a dziś stanowi jeden z najważniejszych zabytków światowego dziedzictwa. Od majestatycznej Świątyni Kulkulkana, przez tajemnicze Tzompantli, aż po rozległe boisko do gry w piłkę – Chichen Itza to miejsce, które przenosi nas w czasie i pozwala poczuć ducha starożytnych Majów.

Jeśli kiedykolwiek będziesz miał okazję odwiedzić Meksyk, nie zapomnij odwiedzić Chichen Itza. To nie tylko jeden z cudów świata, ale także skarbnica wiedzy o jednej z najbardziej zaawansowanych cywilizacji, jakie kiedykolwiek istniały na naszej planecie.