| Akwedukt - wodociąg (bezciśnieniowy) doprowadzający wodę, głównie ze źródeł, dzięki wyzyskaniu spadku terenu; budowane w starożytności, zwłaszcza w państwie rzymskim (a. rzym. - odcinkami na arkadach); obecnie głównie w melioracji. |
| Apsyda - (absyda) pomieszczenie w kościele, najczęściej półkoliste lub wieloboczne, zamykające prezbiterium lub nawę równej lub mniejszej od nich wysokości i szerokości, niekiedy przykryte osobnym sklepieniem lub otoczone wieńcem małych a. (tzw. apsydiole) |
| Atrium - w starożytnych domach rzymskich centralna, często reprezentacyjna część domu; w niej mieściło się ognisko domowe, kapliczka larów i maski przodków; zob. też impluwium i kompluwium; w bazylikach starochrześcijańskich otwarty dziedziniec przed nartekstem |
| Balustrada - ogrodzenie ze słupków rzeźbionych (balustrów) lub toczonych balasek, ujętych poziomymi pasami od góry i dołu |
| Baptysterium - wolno stojący budynek, przeznaczony do obrzędu chrztu, zwykle w pobliżu większego kościoła; najczęściej o założeniu centralnym i jednoprzestrzennym wnętrzu z chrzcielnicą pośrodku |
| Cytadela - dawniej samodzielna twierdza panująca nad miastem dla jego ochrony lub utrzymania w posłuszeństwie mieszkańców |
| Empora - rodzaj galerii jedno- lub kilkukondygnacyjnej, w kościołach nad nawami bocznymi, obejściem; typowa dla architektury starochrześcijańskiej i zborów ewangelickich |
| Fasada - zewnętrzna ściana budynku. Zwykle określa się tak stronę przednią, główną, wyróżniająca się bogatszą dekoracją, w której zazwyczaj umieszcza się wejście |
| Filar - pionowa podpora kamienna, ceglana, betonowa itp., o przekroju wielobocznym (głównie 4- lub 8-bocznym), dźwigająca ciężar konstrukcji |
| Fronton - (przyczółek, naczółek) trójkątne zwieńczenie fasady lub ryzalitu budynku, portalu drzwi lub okna (niekiedy półokrągłe); znany od starożytności |
| Impluwium - w starożytnych domach etruskich i rzymskich basen w posadzce atrium na wodę deszczową wpadającą przez kompluwium |
| Keson - urządzenie do prowadzenia w nim prac na dnie np. rzeki; skrzynia stal. lub żelbetowa, z której po zatopieniu dnem do góry usuwa się wodę za pomocą sprężonego powietrza; k. fundamentowy - k. wypełniony betonem i podtrzymujący budowlę wodną |
| Kliniec - ciosany kamień lub cegła o kształcie klina; element konstrukcji łuku lub sklepienia |
| Kolumnada - rząd lub kilka rzędów kolumn, złączonych belkowaniem albo łukami arkadowymi; pełni funkcję konstrukcyjną (jako część budowli) lub dekoracyjną |
| Kompluwium - w starożytnych domach etruskich i rzymskich kwadratowy otwór w dachu oświetlającym atrium; wpadająca przez k. woda deszczowa gromadziła się w basenie zwanym impluwium |
| Kruchta - przedsionek w kościele w formie wyodrębnionego pomieszczenia lub osobnej parterowej przybudówki; zwykle przed wejściem głównym; czasem przed bocznym (do naw lub zakrystii) |
| Mastaba - w starożytnym Egipcie grobowiec faraonów, za dynastii III-VI również dostojników; część nadziemna - prostopadłościan o pochyłych ścianach ze ślepymi wrotami i serdabem, część podziemna - szyb i komora grobowa |
| Maswerk - motyw dekoracyjny składający się z elementów geometrycznych (koło, odcinki koła, stylizowane trój- lub czteroliście), wykonany w kamieniu lub w cegle, przeważnie jako wypełnienie ażurowych partii okien i balustrad |
| Monolit - jednolity blok kamienny, rzeźba lub element architektoniczny wykonany w takim bloku |
| Nawa - część kościoła między prezbiterium a kruchtą; zależnie od umiejscowienia wnętrza rozróżnia się n.: główna (na osi budynku), boczne oraz poprzeczne (transept) |
| Oculus - małe okrągłe okno w ścianie lub sklepieniu (najczęściej w szczycie kopuły) o prawie nie ozdobionym obramieniu |
| Pagoda - nazwa buddyjskich świątyń i innych budowli kultowych pd. i wsch. Azji, stosowana głównie na określenie buddyjskich świątyń w Nepalu, Tybecie, Chinach Korei i Japonii |
| Pasaż - w budownictwie miejskim przejście pomiędzy kamienicami, nakryte szklanym dachem, w którym umieszczone są sklepy |
| Perystyl - w architekturze star. Grecji wewn. dziedziniec domu, czasem z ogródkiem, otoczony z 4 stron krytą kolumnadą; charakterystyczny dla okresu hellenistycznego, spotykany również w domach rzym. (m. in. w Pompejach, Herkulanum) |
| Portyk - zewnętrzna część budowli wysunięta ku przodowi albo wgłębiona, otwarta przynajmniej z jednej strony rzędem kolumn lub filarów, osłaniająca zwykle główne wejście; w starożytnej architekturze greckiej niekiedy osobny budynek; w Polsce p. charakterystyczne dla dworów i pałaców w 2 poł. XIX i w XIX w. |
| Prezbiterium - (chór) w świątyniach chrześcijańskich część mieszcząca główny ołtarz, stalle dla kleru, zwykle oddzielone od nawy balustradą |
| Promenada - spacerowa droga parkowa lub bulwarowa, zwykle atrakcyjnie położona pod względem widokowym |
| Pylon - trapezoidalna budowla kamienna, flankująca główny portal świątyni; często zdobione (inskrypcje, reliefy) |
| Rotunda - 1) budowla centralna, założona na planie koła, często kryta kopułą; 2) reprezentacyjna okrągła sala, typowa dla pałaców baroku i klasycyzmu |
| Rozeta - (różyca) okrągłe okno zdobione przeważnie maswerkiem i witrażem (dekoracja geometryczna o układzie koncentrycznym), typowe dla kościołów gotyckich, umieszczone zwykle w fasadzie pod portalem |
| Ryzalit - część budynku wysunięta ku przodowi na wysokości wszystkich kondygnacji |
| Sanktuarium - 1) miejsce w ołtarzu (w kościele katolickim), w którym znajduje się N. Sakrament. Zwie się także: tabernakulum; 2)jakiekolwiek inne miejsce, w którym przechowują się np. relikwie świętych |
| Serdab - pomieszczenie z posągiem zmarłego w części nadziemnej większej mastaby |
| Stalle - kamienne lub drewniane, często ozdobne ławy w prezbiterium kościołów kolegialnych, klasztornych i katedrach, przeznaczone dla duchowieństwa |
| Tabernakulum - stojąca na ołtarzu w kościołach rzymskokatolickich mała zamykana szafka, przeznaczona do przechowywanie hostii i komunikatów. Zwie się także cyborium (łac. cibus, chleb) |
| Transept - w kościele nawa poprzeczna, usytuowana między korpusem nawowym a prezbiterium |
Budowle.pl
Opinie o Pojęcia Dodaj komentarz
Bądź pierwszym, który doda opinię!